با دستکاری دقیق و کنترل شده ساختار اتمی یا مولکولی مواد در مقیاس نانو ریز ذراتی با خصوصیات نوظهور و کاربردهای خاص ایجاد می‌شود. کلمه ی نانو بر گرفته از ریشه ی یونانی آن نانوس به معنی کوتوله است. پیشوند نانو به معنای یک میلیاردم است. بنابراین، نانوفناوری در حوزه‌هایی کار می‌کند که در آنها ابعاد در محدوده نانومتری است. نانوفناوری، طراحی، شناسایی، تولید و کاربرد ساختارها، تجهیزات و سیستم¬هایی برای کنترل شکل و اندازه مواد در مقیاس نانومتر می‌باشد. ماده نانوساختار به هر ماده¬ای اطلاق¬می‌شود که حداقل یکی از ابعاد آن در مقیاس نانومتری (زیر 100 نانومتر) باشد. این تعریف به وضوح انواع بسیار زیادی از ساختارها مانند بسياري از ساخته¬هاي دست بشر یا ساختارهاي طبیعي را شامل¬می‌شود. ابریشم یک ماده با بالاترین استحکام می باشد و تار عنکبوت از جنس ابریشم می باشد، مشخص شده است که استحکام ابریشم 5 برابر استحکام فولاد بوده و خواص قابل توجه تار عنکبوت به دلیل پروتئین هایی است که ابریشم را تشکیل می دهد، این خواص به طول قابل توجهی مربوط به سازماندهی ابرمولکولی است که در سطح نانومقیاس ایجاد شده است. نانوساختارهای موجود در سطح برگ های نیلوفر آبی و گل لادن ، موجب می شود تا خواص سطحی قابل توجهی در این مواد ایجاد شود. در واقع این قابلیت، همان خود تمیزشوندگی است. ساختار پاهای مارمولک یک مثال جالب توجه از رابطه ی میان عملکرد و نانوساختار بودن می باشد. توانایی مارمولک در زمینه ی حرکت به سمت بالا و برخلاف جهت گرانش و حتی بر روی سطوح خشک و تر، در اصل با نانوساختار بودن پاهای این موجود، در ارتباط است. در حالی که تولد فناوری نانو را در سال 1959، به هنگام سخنرانی تاریخی ریچارد فاینمن با عنوان آن پایین فضای بسیاری هست ثبت کرده‌اند، اما ورود سرمایه‌گذاران خطرپذیر به عرصه این فناوری در سال 1996 رخ داد. اگر کارآفرینی را ایجاد کسب و کارهای جدید یا هر نوع نوآوری در کسب و کارهای قدیمی تعریف کنیم خواه این نوآوری در ارائه محصول یا خدمتی جدید باشد، یا در نحوه جدیدی از تولید محصول یا خدمت یا حتی در بسته‌بندی، قیمت‌گذاری و بازاریابی، آنگاه هر جایی که فناوری نانو وارد شود منجر به کارآفرینی می‌گردد و این به معنی گشوده شدن افق جدیدی بر دنیای کارآفرینان است. فناوری نانو کاربردهای بالقوه و بالفعل فراوانی یافته است. صنایع هوا و فضا و دفاعی، صنعت خودروسازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید و توزیع انرژی، پزشکی و داروسازی، صنایع شیمیایی و نفت، نساجی، کشاورزی و محیط زیست بازارهای غول پیکری هستند که فناوری‌نانو می‌تواند در آنها وارد شود. اما حکایت کارآفرینی در فناوری‌نانو بحثی فراتر از کاربردهای نانو در صنایع و بازارهای ذکر شده می‌باشد.
کارآفرینی در این حوزه نیز مانند کارآفرینی در سایر حوزه‌ها به نیازسنجی دقیق و موشکافانه‌ای نیاز دارد. بازیگران فعلی فناوری نانو در جهان به سه گروه بزرگ تقسیم می‌شوند و هر نوع کارآفرینی در این حوزه به شناخت نیازهای این سه گروه وابسته است:
دولت‌ها وساختارهای سیاسی محلی و منطقه‌ای
دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
بخش خصوصی شامل سرمایه‌گذاران خطرپذیر، صنایع کوچک و بزرگ و بانک‌ها
برای کارآفرینی در فناوری‌نانو یا شاید هر فناوری پیشرفته دیگر سه دوره حیات، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه می‌توان متصور شد:
دوره اول: در این دروه آموزش و تربیت نیروی انسانی نیاز جدی بنگاه‌های اقتصادی و تحقیقاتی را شکل می‌دهد، بنابراین کسب و کارهایی که در این دوره به رفع این نیاز بپردازند جزء کسب و کارهای داغ قلمداد می‌شوند. این دوره را می‌توان دوران تولد فناوری در یک کشور نامید.
دوره دوم: که شاید آن را دوره رشد فناوری در کشورها بدانیم دوره‌ای می‌باشد که عرضه فناوری دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی شکل جدی‌تری به خود می‌‌گیرد و صنایع و شرکت‌ها نیز متقاضی خرید فناوری از منابع داخلی و خارجی می‌باشند. به نظر میرسد بازاریابی برای دستاوردهای پژوهشی دانشگاه‌ها و انجام خدمات مربوط به خرید و فروش فناوری برای صنایع و همچنین ارائه مشاوره‌های علمی و اقتصادی به سرمایه‌گذاران خطرپذیر و غیر خطرپذیر، کسب و کارهای پر رونق این دروه را به وجود آورند.
دوره سوم: دوره بلوغ فناوری در یک کشور نیازهای متنوع و مخصوص به خود را دارد. تولید محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری جدید، تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و بازاریابی محصولات و خدمات تولید شده، کسب و کارهای پر جنب و جوش این دوره را شکل می‌دهند.
از آنجا که فناوری نانو یک فناوری میان رشته ای محسوب می شود، اغلب آن را به عنوان انقلاب صنعتی جدید در دنیا قلمداد می کنند که در بسیاری از نقاط زندگی انسان وارد شده و تحولات عظیمی را به دنبال داشته است. از طرفی این فناوری به صورت فزاینده ای نیز در سطح جهان مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از صنایع تولیدی جهان را با خود همراه کرده و برنامه های کاربردی زیادی را در این صنایع به وجود آورده است، بنابراین محققان اقتصادی چشم انداز مثبتی را برای این فناوری پیش بینی می کنند، به طوری که انتظار می رود این صنعت تا سال ۲۰۲۲ رشدی برابر با ۱۱۰میلیارد دلار داشته باشد. طبق آمار ارائه شده از سوی محققان اقتصادی، در سال ۲۰۱۳ میزان درآمد جهانی محصولات نانو بیش از یک تریلیون بوده است. چنین آماری نشان می دهد فناوری نانو در صنایع دنیای امروز به خوبی پذیرفته شده و بسیاری از تولیدکنندگان جهانی در پی همراه شدن با این انقلاب صنعتی جدید هستند که پیامدهای اقتصادی قابل توجهی را برای آنها به ارمغان آورده است. طبق نتایج به دست آمده، میزان بودجه نهایی برای فناوری درحال ظهور نانو طی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ بین ۴۰ تا ۴۵درصد افزایش یافته و به همین موازات نیز میزان درآمد محصولات تولیدی این فناوری نیز افزایش یافته است، به طوری که این درآمد در سال ۲۰۱۰ حدود ۳۳۹میلیارد دلار بوده و همین مبلغ در سال ۲۰۱۲ به ۷۱۳میلیارد دلار رسیده و در نهایت بیش از یک تریلیون دلار در سال ۲۰۱۳ شده است. در این میان درآمد محصولات تولید شده از نانو در ایالات متحده آمریکا، در سال های مذکور، به ترتیب ۱۱۰، ۲۳۶و ۳۱۸میلیارد دلار بوده است که این آمار نشان دهنده رشد عظیم این صنعت در کشور مذکور است. معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری در افتتاح نهمین جشنواره فناوری نانو اعلام کرد در حال حاضر ۱۶۰شرکت در حوزه نانو تأسیس شده اند که ارزش ریالی فروش محصولات آنها بیش از ۳۱۰میلیارد تومان است. ستاری همچنین با تأکید بر اینکه ۹۸درصد نیاز بازار دارو در داخل تولید می شود، اعلام کرد که این بازار در آینده ای نزدیک به گردش مالی ۸۰میلیارد دلاری خواهد رسید. وی همچنین اضافه کرده که برای توسعه این فناوری یک سند چشم انداز ۱۰ساله تدوین شده که ایران به لحاظ تولید محصولات نانو و رشد و توسعه در این حوزه تا سال ۲۰۲۰ در میان ۱۰کشور برتر دنیا قرار گیرد. لذا در جهان امروز افزايش پيچيدگي و رقابت به عنوان يکي از ويژگي هاي مهم مطرح مي باشد. سازمان ها و شرکت هاي امروزي در محيطي پيچيده و در عين حال پويا در حال فعاليت هستند و با يکديگر تعامل دارند. با توجه به رشد روزافزون فناوري و سرعت رشد فناوري مي توان گفت شرکت ها براي باقي ماندن در عرصه رقابت مجبور به اتخاذ راهبردهاي انطباق پذير و نوآورانه هستند تا بتوانند پاسخگوي تغييرات سريع، عدم اطمينان هاي محيطي و مهم ترين موضوع يعني نيازهاي مشتري و بازار باشند و بتوانند به اين نيازها در زمان و مکان مناسب پاسخگو باشند. کارآفريني فناورانه حوزه اي جديد، بين رشته اي و رو به رشد مي باشد. لذا با توجه به مطالب فوق و گزینه های موجود برای کسب و کار و کارآفرینی نیاز به تغییر دیدگاه صاحبان شرکت های دانش بنیان و کارآفرینان نانو ضروری به نظر میرسد، بنابراین لازم نیست یک کارآفرین تمامی مراحل خلق ایده تا محصول را به تنهایی انجام دهد زیرادر صورت نداشتن تخصص در حوطه تجاری سازی و ورود محصول به بازار، از امور تحقیق و توسعه بازمانده و در نهایت محصول حاصل به سرعت از بازار خارج می گردد.ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان یک حامی از کارآفرینان و نوآوران علاقمند به این زمینه حمایت می کند.
منابع:
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو
مروری بر کارآفرینی فناورانه در حوزه فناوری نانو (مرتضی رستگاران، فصلنامه رشد فناوری سال 14 شماره 55 تابستان1397)
سایت اقتصاد آنلاین
دکتر مهناز امیری
