نادر علیدادی : باستان شناس
حسب درخواست مدیر مسوول نشریه پایان هفته دوست و فرهیخته ارجمندجناب دکتر شهابی به خلاصه ی پیشینه باستان شناسی سه شهرستان رابر،بافت و ارزویه خواهم پرداخت تا مخاطبان با پیشینه این شهرستانها بیشتر آشنا شوند:
سه شهرستان یاد شده بخشی از یک حوزه فرهنگی به شمار می روند که در مطالعات باستان شناسی جنوب شرق ایران به نام ” حوزه فرهنگی هلیل رود” شناخته می شوند.
دو شهرستان رابر و بافت در بر دارنده رودخانه هایی هستند که سرچشمه های رود بزرگ هلیل رود به شمار می روند.
چنانکه می دانیم در پیش از تاریخ که ایرانیان اندیشمند هنوز با دانش حفر قنات آشنا نشده بودند، استقرار جوامع انسانی تنها در کنار منابع آب چون چشمه ها، رودها و رودخانه ها ممکن بود و رودسرمشک و رود رابر در گسترده شهرستان رابر و رودهای بافت و رود گوغر در پهنه شهرستان بافت ،سرچشمه های هلیل رود را تشکیل می دهند که در مناطق پایین دست به نام رودخانه های گیشکی، اوبادی و دره پهن شناخته می شوند،همه ی این رودها قبل از سد جیرفت به هلیل رود می پیوندند،هلیل رود از سرچشمه های یاد شده تا جایی که به باتلاق جازموریان ( پست ترین ناحیه در جنوب شر ق ایران که بازمانده یک دریاچه دیرین است.)می ریزد حدود ۴۰۰کیلومتر طول دارد.
واما درباره پیشینه باستان شناسی سرزمین ابر :
آنچه که امروزه از بقایای استقرارهای انسانی در ادوار باستان شناسی برای ما باقی مانده و قابل مطالعه،پژوهش و کاوش است در قالب تپه ها و محوطه های باستانی است که افزون بر مطالعات سطحی در صورت کاوش علمی باستان شناسی، ناگفته ها و رموز بسیاری از انسان پیش از تاریخ را پیش روی ما قرار می دهد.
سرآمد این تپه ها تپه یحیی در دهانه خروجی دشت صوغان است که کاوش های باستان شناسی آن، پیش از انقلاب در دهه چهل خورشیدی به انجام رسیده بود.
افزون بر تپه یحیی، شمار فراوانی از تپه ها و محوطه های باستانی در پهنه دشت ارزویه ،صوغان، کناره رود گوشک،کناره رود خبر، دهسرد و … مورد شناسایی قرار گرفته است که سابقه حضور انسان را به اوایل دوره مس سنگ در دنیای باستان و حدود ۷۵۰۰ سال پیش از این می برد.
دشت غنی ارزوییه که به لحاظ کشاورزی امروزه بسیار حاصل خیز و سهم قابل توجهی در کشاورزی استان کرمان دارد در ادوار مس سنگ دنیای باستان نیز همواره از دشت جیرفت پر رونق تر و استقرارهای بیشتری را درون خود جای داده بود. و این تراکم استقرارها به سبب درون داشتهای طبیعی و اقلیم مناسب بود که در این دشت حاصلخیز وجود داشت.
بر پایه ی بررسی های باستان شناسی در هزاره ششم پیش از میلاد دشت ارزویه در نتیجه ارتباطات و مراودات فرهنگی تجاری که با زاگرس جنوبی در استان امروزی فارس برقرار کرده بود از فرهنگهای موجود در دشت مرودشت در کناره رود کُر تاثیر پذیرفته بود اما دیری نپایید که با اتکا بر درون داشتهای خود ، خود اتکا شده و فرهنگی مستقل در جنوب شرق ایران و جنوب غرب کرمان امروزی را رقم زده و به یکی از فرهنگهای غنی دوره مس سنگ ایران تبدیل شد.
ادامه دارد …
